Mateusz z Szamotuł, który prawdopodobnie przyszedł na świat około 1491 roku, a zmarł 19 października 1528 roku, był wybitną postacią w historii nauki w Polsce. W swojej karierze zyskał miano polskiego astronoma, astrologa oraz filozofa.
Jako profesor Uniwersytetu Krakowskiego oraz Akademii Lubrańskiego, Mateusz miał istotny wpływ na rozwój nauk przyrodniczych i myśli filozoficznej w swoim okresie.
Życiorys
Mateusz, prawdopodobnie mający korzenie w mieszczańskim środowisku, swoje edukacyjne kroki stawiał w Szamotułach, gdzie uczęszczał do szkoły parafialnej. W 1509 roku zarejestrował się na Wydział Filozofii Uniwersytetu Krakowskiego pod imieniem Maciej Chichosz (Mitis). Pozytywnie przeszedł proces edukacji, zdobywając tytuł bakałarza w 1511 roku, a następnie magistra w 1514 roku. Mimo iż nie wszedł w skład faculty, jako extraneus prowadził bezpłatne lekcje w obszarze filozofii oraz sztuk wyzwolonych od 1514 do 1517 roku.
Przełomowym momentem w jego karierze była akceptacja do Collegium Minus, gdzie aktywnie prowadził wykłady na Wydziale Filozofii aż do roku 1525. Jednocześnie kontynuował swoje nauki na Wydziale Prawa, co zaowocowało zdobyciem tytułu doktora prawa kanonicznego w 1524 roku. Krótko po tym, przez jeden semestr (1524/1525), wykładał jeszcze na tym samym wydziale filozofii, by potem wystąpić jako doktor prawa kanonicznego, co najprawdopodobniej oznaczało jego formalne przejście na Wydział Prawa.
Warto również zaznaczyć, że Mateusz przez krótki czas uczył w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu w latach 1522-1523. W 1525 roku przyjechał do Poznania, towarzysząc oficjałowi Mikołajowi z Oleśnicy, co także podkreśla jego znaczącą obecność w ówczesnej edukacji.
Astronomia
Prace Mateusza z Szamotuł obejmowały zagadnienia z zakresu astronomii oraz astrologii, które w tamtych czasach były ściśle powiązane. Studiując na Uniwersytecie Krakowskim, który wtedy był znanym ośrodkiem badań astronomicznych, Mateusz zdobył uznanie jako jeden z wyróżniających się uczonych tej epoki. Jego najważniejszym dziełem jest komentarz do traktatu Johannesa de Sacrobosco zatytułowany Ioannis de Sacro Bosco astronomi celeberrimi sphericum opusculum cum lucida et familiari expositione per Matthaeum Shamotuuliensem, wydany w 1522 roku.
W tej pracy, która została dedykowana biskupowi Piotrowi Tomickiemu, Mateusz przywołuje liczne autorytety z przeszłości, a także odnosi się do współczesnych mu polskich myślicieli, takich jak Jan ze Stobnicy iMaciej z Miechowa. Komentarz ten zdobył znaczną popularność w XVI wieku, a wiele egzemplarzy tego dzieła przetrwało do dzisiaj.
Warto zaznaczyć, że Mateusz z Szamotuł nie stworzył dzieł, które można by określić jako ściśle filozoficzne. W czasie jego kształcenia oraz wykładowej działalności, na Uniwersytecie Krakowskim dominował pluralizm filozoficzny, znany jako via communis. W tym okresie znaczącą rolę odgrywał szkota i humanista Jan ze Stobnicy, który miał istotny wpływ na rozwój idei Mateusza.
Dzieła
Mateusz z Szamotuł jest znany z wielu znaczących dzieł, które mają duże znaczenie w historii literatury i astronomii. Jednym z jego najważniejszych osiągnięć jest:
- Ephemerides anni 1420, rękopis przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej,
- Iudicium anni 1520, również rękopis z tej samej biblioteki,
- Ioannis de Sacro Bosco astronomi celeberrimi sphericum opusculum cum lucida et familiari expositione per Matthaeum Shamotuuliensem, 1522, opublikowane przez Jana Hallera w drukarni Floriana Unglera.
Wszystkie te prace świadczą o jego nieprzeciętnej wiedzy i wkładzie w rozwój astronomii oraz nauk pokrewnych w swoim czasie.
Przypisy
- a b Mateusz z Szamotuł, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 1, Kraków 2023 r., s. 947, ISBN 978-83-66334-91-5.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Roman May | Stefan Tadeusz Studniarski | Jan Studniarski | Beata Doczekalska | Janusz Kroszel | Jacek Proszyk | Antoni Marian Stefański | Jan Jonston | Robert Wrembel | Bolesław JerzykiewiczOceń: Mateusz z Szamotuł